Këmbë
Njësi e:
- Gjatësia / distanca
Përdorim mbarëbotëror:
- Primarily used as an official unit of measurement in the United States. Canada also recognises the foot as an alternative unit of measurement (to standard metric), and the foot continues to be commonly used in the United Kingdom.
- The foot is also used globally to measure altitude in the aviation industry.
Përshkrimi:
Këmba është një njësi gjatësie e përdorur në sistemin imperial dhe në atë të matjeve të posaçme në SHBA që përfaqëson 1/3 e jardit, dhe që ndahet në 12 inç.
Përkufizim:
Në 1959, marrëveshja ndërkombëtare e jardit dhe paundit (midis SHBA-së dhe vendeve të Komonuelthit të kombit) e përkufizonte jardin si të ishte fiks 0.9144 metra, gjë që si pasojë përkufizoi këmbën si të ishte pikërisht 0.3048 metra (304.8 mm).
Origjina:
Këmba është përdorur si një njësi matjeje thuajse gjatë gjithë historisë, përfshi edhe në Greqinë e Lashtë e Perandorinë Romake, dhe origjina e emrit pranohet gjerësisht te ketë lidhje me madhësinë mesatare të një këmbës së një mashkulli në moshë madhore (ose ndoshta të një këpuce). Fillimisht e ndarë në 16 njësi përbërëse, romakët gjithashtu e ndanin këmbën në 12 uncia, origjina e termit modern anglez “inç”.
Këmba vazhdoi të përdorej në mbarë Evropën për pjesën më të madhe të dymijë viteve të fundit, edhe pse variante kombëtare dhe rajonale kanë qenë të zakonshme. Në varësi të vendit (dhe kohës) termi këmbë nisi të përdorej. Ai mund t’i referohej gjatësive të vogla sa 273 mm dhe të mëdha sa 357 mm. Këmba gjithashtu nisi të përdorej gjerësisht në vende anglishtfolëse në të gjithë botën.
Përdorimi i këmbës nisi të binte ndërkohë që shumë shtete nisën të adoptonin sistemin metrik, duke filluar me francën në shekullin e 18-të.
Referenca të përbashkëta:
- Porta që përdoret në futboll është tetë këmbë e lartë dhe tetë jardë (24 ft) e gjerë.
- “Gjashtë këmbë poshtë” është një shprehje eufemiste për varrosjen në një varr, ose më gjerësisht akoma thuhet se një person i vdekur është “gjashtë këmbë poshtë”.
- “Pesë këmbë i lartë dhe akoma në rritje” (që i referohet ujërave të përmbytjeve) u përdor si një titull këmge nga Xhoni Kesh. De la Soul si rrjedhim e titulluan albumin e tyre të suksesshëm të hip-hopit të vitit 1989 “3 këmbë lartë dhe akoma në rritje.”
Konteksti i përdorimit:
Në vitin 1995, në Mbretërinë e Bashkuar, këmba, së bashku me inçin, jardin dhe miljen, u shpallën zyrtarisht si njësia matëse parësore në sinjalistikën rrugore dhe si njësi matëse e distancës dhe shpejtësisë. Në matje metrike të konteksteve të tjera është tani sistemi parësor, edhe pse këmba vazhdon të përdoret ende në mënyrë jo zyrtare, veçanërisht nga njerëz që kanë lindur dhe janë arsimuar në Britaninë para-dhjetore.
Këmba gjithashtu përdoret si një njësi bazë në sistemin FPS, i cili përdorë këmbën, paundin dhe sekondat për të krijuar njësi të tjera matëse, si për shembull paundali (ft•lb-m•s-2), një njësi matëse për forcën. (Sistemi FPS është zëvendësuar gjerësisht nga sistemi metrik m.k.s, i cili bazohet te metri, kilogrami dhe sekondat).
Njësitë përbërëse:
- 12 inç = 1 ft (këmbë)
Shumëfishuesit:
- 3 këmbë = 1 yd (jard)